BURJIGA ADAG, DABEECADAHA YAABKA LEH IYO MUCJISOOYINKA KU LAMAAN FARDAHA
Waxaa ka Sheekeeyey AHN Abwaan Siciid Maxamed Jaamac (Siciid-Biid)
Qalinkii Cali-Mahad Yuusuf
Qof kasta oo Aadami ahi marka uu ishiisu qabato
muuqaal ama sawir Faras, cajalada garashadu waxay soo tuurtaa xusuusta
ficilada lagu yaqaano, sida orodka xawaaraha aan hakashada lahayn,
awooda Allaah siiyey ee qofka dushiisa saaran miisaankuu doono ha
lahaadee aanay culays ku ahayn, ayaa ku suntan maskaxda Aadamaha
waana aragtida ay ka qabto Faraska.
Hadaba si aan wax uga ogaano dabeecadaha iyo
habdhaqanka fardaha waxaan 11 Sano ka hor 9.2.2011. la kulmay Abwaan
dhaqan-yaqaan ahaa oo khibrad weyn u lahaa aqoonta Fardaha, Allaah
haw naxariistee Marxuum Siciid Maxamed Jaamac (Siciid-Biid) oo
29.11.2020 Ku geeriyooday Jigjiga, xiliga aan qoraalkan ka
diyaariyeyna wuxuu macalin ka ahaa Dugsiga Sare Bursade ee Magaalada
Berbera.
Abwaankan oo Waayihiisii Nololeed kasoo hawlgalay
deegaano badan oo dhulka Af-soomaaliga lagaga hadlo ah, wuxuu dhalasho
ahaan kasoo jeeday Degmada Taleex oo caan ku ah dhaqashada Fardaha,
ilaa haatana laga heli karo Fardo isirkoodu ku arooro Dirkii
DHOODI-MEER iyo XIIN FINIIN. Oo kamid ahaa Fardihii ugu caansanaa
Cahdigii Daraawiishtii Sayid Maxamed Cabdule Xasan,
Alaah haw naxariistee Abwaan Siciid-Biid oo kamid
ahaa raga fara-kutiriska ah ee wax laga weydiiyo aqoonta Fardaha.
Waxa uu ahaa dhaqan-yaqaan xog badan ka haya
taariikho iyo dhacdooyin bulshooyinka Afsoomaaliga ku hadla soo
dhexmaray, isla markaana xafidsan tix iyo tiraab wixii waayahaasi
lays weydaarsaday,
Arimaha kale ee AHN Abwaan Siciid-Biid lagu xusuusto waxaa
kamid ahaa Maansooyin dhowr ah, sidaan filayona abwaanka kasoo
maaxday, horaantii sanadihii Sagaashanaadkii, inkastoo ay aad u
caanbaxday markii lagu baahiyey Telefishinada madaxa banaan, waa
mudadii uu ku sugnaa Magaalada Jigjiga.
Maansada ugu magaca dheerna waa GOOGAA ABWAANKOOW. Oo
sida abwaanku sheegay ka koobnayd 630 tuduc, xaqiiqo ahaan waxay ku
qotontay dhud suugaaneed oo farshaxan ah, baaq furan iyo fariin
baahsan oo ku socday dhamaanba Hal-abuurada iyo Abwaanada suugaanta
Afsoomaaliga ayaanay ahayd waxaana isku arkay silsiladaasi 19
Abwaan.
Dhinaca kalena sida abwaanku sheegay waxaa jirey tiro
Riwaayado ah oo uu Alifay, qisooyinka iyo sheekooyinka ay
xambaarsanyihiin uu kaga sheekeeyay waraysiyo uu saxaafada siiyey,
Kaydka keliya ee laga reebay Abwaankana waxaa laga heli karaa dhowr
Telefishin oo ay kamid yihiin SRTV iyo Astaan TV. Anigoo aad u
hambalyeynaya dhamaanba suxufiyiintii iyo filimqaadeyaashii hawshaasi
galay oo xaqiiqo ahaan badbaadiyey, qayb kamid ah xogtii iyo
xikmadii murti dhaadhigaasi oo marka si dhow loo tilmaamo ahaa
Matxaf galbaday.
AHN Abwaan Dhaqan-yaqaan Siciid-Biid oo mihnadiisa
Fanka ka sokow lahaa xirfad Bare-nimo waxa uu macalin suugaanta iyo
cilmiga luqada soomaaliga ka noqday Dugsiyo, iyo Jaamacado dhowr ah.
Xaqiiqo ahaana wuxuu ahaa Shaqsiyad qaali ah oo cid kasta oo aqoon u
lahayd aanay ka xiiso-goyn jirin sheekadiisa, sanadihii u dambeeyey
noloshiisana wuxuu Barmaamij soo saare ka ahaa shabakada Warbaahinta
Murti Media TV mudadii uu ka hawlgelaayeyna waxaa kusoo xidhmay
kumanaan qof oo aad uga helay macluumaadka uu tebin jiray.
Badiba dhalinyaradii iyo asxaabtii ay isku barteen Magaalada
Berbera oo mudo dhowr sanadood ah uu macalin ka ahaa, waxay
tilmaameen inuu ahaa shaqsiyad aanay suurtogal ahayn in la helo qof u
dhigma, oo buuxin kara dabeecadihii iyo hab-dhaqankii uu lahaa.
Waayahaa uu macalinka ka ahaa Berberana waxaa loogu yeedhi jiray
Naanaysta AWOOWO oo ahayd kelmad uu dadka ku odhan jiray.
Markaan hadaba usoo noqdo Sheekada Fardaha iyo
sharaxada uu AHN Abwaanku ku xusay
· Noocyadda Fardaha
· Midabada ay yeeshaan oo saamayn ku leh tayada Faraska ama Geenyada
· Qaababka orodkooda oo mid waliba leeyahay Magac u gaar ah iyo Asto
· Qaar kamid ah xanuunada ku dhaca iyo sababaha ay ku yimaadaan
iyo sidoo kale waxyaabaha lagu daweeyo ee dabiibka u ah.
· Iyo sidoo kale arimo dhaqan ahaan aad laysaga ilaaliyo oo
hadii ay dhacdana xaal iyo ganaax culus leh.. waana sheeko aad u yaab
badan oo tilmaamaysa ixtiraamka iyo karaamada Fardaha.
Waxaanu sheekadiisii ku bilaabay farduhu waa
xawayaan aad u burji badan, soomaaliduna waxay tidhaahdaa “wax booda
oo markuu damco inuu soo dego intaanu dhulka gaadhin dib u noqda waxaa
jira Faras iyo Libaax”
Markalena inta noole alle abuuray waxaa ugu dhegawadan
waa Faraska oo awood u leh inuu maqlo jabaq ama sanqadh meel aad u
fog ka baxaysa.
Hadiiba ay dhacdo inuu farasku dhib dareemo wuxuu dhaqso u
toosiyaa ninka gacanta ku haya, sidoo kale xoolaha oo dhami haday
weel ku cabaan ma isticmaali kartid,
laakiin fardaha waad ku weysaysan kartaa, sababtoo ah
farduhu way luqluqdaan marka ugu horeysa ee ay biyaha afka saaraan,
Arimahaasina waxay ka dhigeen in Soomaalidu u
aqoonsado Gobta xawayaanka, oo aan lagu arag fal saqajaanimo oo dadku
ku nacaan,
sida badan dadka reer miyiga waxa ugu muhiimsan ee
ay dhaqdaan waa Geella, oo qoyska aanu kasoo dareerin xagooda uu gun
ka yahay, balse marka Faras la kala iibsanayo, qiimaha ugu hooseeye
ee la kala siisto waa Todoba qaalmood oo ugub ah,
sidoo kale wax xaal laysu siiyo waxaa ugu qaalisan waa Hablaha,
waxaana ku xiga Fardaha, sababtoo ah Fardaha waxaa loo aqoonsan yahay
Teknikadda Dagaalka, ninka aan faras lahayna haduu 300 Halaad u
dareeraan, waxaa ka xarago qaada wiil keliya oo Faras ku jooga. Hadii
aanay difaac fardooley lahayna si fudud baa looga didsan karaa.
Arimaha dhaqankii hore ee soomaalida ku jiray ee hadiiba
ay dhacdo xaalka badan lagu kala qaado waxaa kamid ah Hadii Ninku
Inaadeerkii ama saaxiibkii uu Faras ka kaxaysto, marka uu soo
celiyo haduu yimaado Gurigii oo ragii ka maqan yahay, waxaa reeban
inuu Faraska Haweenka u dhiibo,
Waxaana ka yaala xeer hadii la jebiyo ganaaxiisa leh.
dhinaca kalena marka Geenyadu dhasho ee lays weydiinayo neefka ay
dhashay erey bixinta la isticmaalaa wuxuu noqdaa Geenyadii maxay
umushay, iyadoo afka laga dhowrayo in xawayaanka kale lagala meel
dhigo.
Noocyada Fardaha ku dhaqan Dhulka Afsoomaaliga waxay u qaybsamaan Saddex
1-Boqonweyn ama Galbeedi
2-Wajeer
3-Sunaari
Wajeer iyo boqonweyn markii la shirabay waxaa tartankii kusoo baxay
nooca Wajeeri, hase ahaatee fardaha sunaari kuma dherersan karaan
(lama beretemi karaan) waayo neef sunaari ah haduu aad u kicitimaayo
ama uu ku jiro xawli ma dhici karto inaad aqoonsado qofka saaran ama
neefku mid uu yahay, waxaana halkaasi ka cad, sida ay u kala
dheereeyaan oo kaalinta koowaad uu leeyahay nooca sunaari, ama
qoobyaraha oo asal ahaan laga helo Deegaanka Nugaal.
Kaalinta 2aad waa Faraska Wajeeri, halka 3aad uu gelaayo Faraska
Galbeedi ama Boqonweynaha.
Arimaha kale ee saamaynta ku leh Noocyada Fardaha waxaa kamid ah
tababarka labada qaybood ee Wajeer iyo Boqonweynaha marka la
jarabarayo, ninka macalinka ama jarabaruhu wuxuu ku dul baraa
3-5bilood, halka faraska sunaariga ah lagu dulbaro sanad iyo sideed
bilood waa mudo gaadhaysa sanad iyo lixbilood.
MIDABADA FARDAHA
Midabada fardaha ayaa iyaguna lagu fasiraa inay qeybweyn
ku leeyihiin, orodkooda iyo mid walba awoodiisa dhinaca deegaanka ama
goobta uu marayo, tusaale ahaan waxaa jira faras ay dhib ku tahay
meesha dhagaxa leh, iyo mid dhulka ciida badan marka uu ordaayo
socodkiisa wax iska bedelaan, AHN xeeldheeraha aan sheekadan ka qoray
wuxuu tilmaamay inta uu isagu indhihiisa ku arkay ilaa 15 Nooc oo kala
ah
1. BOOD 6-CAYNAB
11-BAROOR SUULAL MADOOW
2. ASHKIR 7-BUR-CIID 12-CUSBAA-WIIR
3. QAAJE 8-DHUUX-CAD 13-BAROOR CIID
4. XAMAR 9-DHIMBIIL 14-CUSAYB-NOOR
5. GUULAAMO 10-CAS-BAROOR 15-CIR-BICIID
Hase ahaatee Gabaygii Sayid Maxamed Cabdule Xasan ee
caynlayda wuxuu AHN Abwaan Siciid-Biid ku tilaamay inuu sifaynayo
ilaa 45 midab oo Farduhu leeyihiin.
Midabka Baroorka la yidhaahdo oo noqon kara Faras ama Geenyo waa ka
ugu muhiimsan dhamaan.
In badan waxaynu maqalnaa magaca Senge, waa Faras
isagoo yar la dhufaanay markay beretan noqotana, waxaa ag iman kara
darmaan garabweyn ah oo aan weli Faras kutin, sidaa si lamid ah raga
Fardaha ku xeeldheeri waxay isku raacsanyihiin Sange Baroor ah mooyee
wax kale ma hawaysan karo darmaan Garabweyn ah.
KOORAHA FARDAHA
Farduhu waxay leeyihiin heense waa agabka ugu muhiimsan ee aan
la’aantood la fuuli karin heensuhu wuxuu ka kooban yahay 9 shay oo
kala ah koore markuu isku dhanyahay ka kooban afar qaybood oo kala ah.
1-Geed la qoray 6-Yaar ama Xakame
2- Harag lo’aad laga shaqeeyey 7-Hoos dhig
3-Rakaab 8-Korsaar
4-Wegerad 9-Shalmad ka samaysan marada Shaalka
5-Jare
ORODKA FARDAHA
Hadaynu jaleecno orodka iyo qaababka kala jaadka ah
ee lagu yaqaano oo mararka qaarkood xarrago iyo quruxda socodkooda
indhaha aad usoo jeedo AHN abwaan Siciid-Biid oo ah Macalinka waaya
araga ah ee Sheekadan aan ka qoray wuxuu tiriyey 7 Nooc oo kala ah
1-Kadle 4-Gaaguf
2-Cidilaab 5-Kacdin
3-Jeefag 6-Xawaare
7-Xawli
Intaas oo u kala horeysa sidey isugu xigaan marba marka ka
dambaysa ayuu sii kordhiyaa, socodkiisa waxaa jira laba hab oo loo
fuulo Fardaha waxaanay kala yihiin LEEDO iyo HEENSO.
Dhinaca caafimaadka xaalado dhowr ah oo hadaan cida
Faraska watadaa ka taxadarin sababi kara xanuuno halis ah oo ku dhaca
ayaa jirta, marka uu farasku galo orodka nooca loo yaqaano KACDIN ma
neefsado. Raga aqoonta u lihina marku mudo sidaa ku hayo intuu qabto
ayuu neefta kasii daayaa.
Hadii kale waxaa Faraska ku dhaca oo aan seegin cudur la yidhaahdo
FUDROOR, daaweyntiisuna waxay ku qaadataa hawl badan waxaana qasab ah
sagaal ama toban wan oo ahmin ah, inaad u qasho wan kastaana siduu u
dhan yahay xitaa dhiigiisa oo la karshimay ayaa la cabsiinayayaa.
Waxaa kaloo jira cudur soomaalidu u
taqaano DARFAC oo kaga dhaca feedhaha, xanuunkan waxaa sabab u ah
marka in mudo ah lagu fuulo mir la’aan. Waxaana lagula tacaalaa subag
Idaad, qisada yaabka leh waxay tahay iyadoo aan loo quudhin dawada ugu
dhow oo ah Dab, balse waxaa dhacda in faraska xanuunsanaya meel
lasoo joojiyo, goob dhowr talaabo u jirta oo u muuqadana waxaa la
keenaa dameer, kadibna intii meelood ee faraska dabka lagaga dhufan
lahaa, waxaa lagu dhejiyaa Dameer aan waxba qabin jiritaanka qisadana
wuxuu tusaale usoo qaatay AHN abwaanku heesta CUDURKA KAA GALA
FARDAHA HADII LAGA GUBO DAMEER . gabagadiina waxaan leeyahay Rabbi haw
naxariisto oo ha u nuuro Xabaasha Cidkastoo Nasiib u yeelada Qormadan
Akhriskeedana waxaan si aad ah uga codsanayaa in loo duceeyo
Marxuumkaas, Allena uga barino inuu Dembigiisa dhaafo Naxariistii jano
ka waraabiyo.. Aaamiin
