Somaliland: Qiimaha Doollarka oo Gaadhay Halkii u Sarraysay, Silica Danyarta iyo Fashilka Xukuumadda Siilaanyo

Somaliland: Qiimaha Doollarka oo Gaadhay Halkii u Sarraysay, Silica Danyarta iyo Fashilka Xukuumadda Siilaanyo 2017

Warbixin – Weriye Faysal Xiis Weerar (Afgaab) …. Doollarka maalinlaha ah ee ku baxa Lacagta Qaadka oo sabab u noqday Qiim- bararka Sarrifka

Hargeysa(Aftahannews):- Qiimaha lacagta Dollarka ee dalka Maraykanka ayaa cirka isku shareertay isla markaana gaadhay halkii ugu sarraysay abid ka dib markii qiima halka Dollar oo noqday 9.000 kun oo shillinka Somaliland ah meelaha qaarna ay wax dheeraayeen.

Somaliland: Qiimaha Doollarka oo Gaadhay Halkii u Sarraysay, Silica Danyarta iyo Fashilka Xukuumadda Siilaanyo 2017
Somaliland: Qiimaha Doollarka oo Gaadhay Halkii u Sarraysay, Silica Danyarta iyo Fashilka Xukuumadda Siilaanyo 2017

Kor u kaca qiimaha Dollarka ayay dadweynaha caasimadda Somaliland ee Hargeysa iyo guud ahaan bulshada gobolada dalka ku dhaqani ay aad u hadal hayaan ka dib markii qiimo dhaca shillinka Somaliland uu taabtay nolosha bulshada oo dhan.

Lacagta Somaliland ayaa noqotay mid aan goynayn maalin kasta wixii ay shalay jaraysay amma lagu iibsanayay ka dib markii qiimaha dollarku uu noqday mid saacad kasta kor u sii kacaya.

SOMALILAND QIIMAHA DOOLLARKA SUUQA SARRIFKA LACAGAHA EE HARGEYSA 2017
SOMALILAND QIIMAHA DOOLLARKA SUUQA SARRIFKA LACAGAHA EE HARGEYSA 2017

Waxaanay dadweynaha reer Somaliland aad  u hadal hayaan oo ay is waydiinayaan gudigii la dagaalanka Sicir bararka iyo kor u qaaditsa qiimaha shillinka Somaliland ee Madaxweynaha qaranku digreetada ku magacaabay iyo go,aamadii Xukuumaddu ka soo saartay halka ay ku dambeeyeen ee ay u noqon waayeen dhaqan  gal isla markaana gudigu u shaqayn waayeen.

Madaxweynaha Somaliland Axmed Maxamed Maxamuud Siilaanyo oo qorshaha deg degga ah ee la dagaalanka Sicir bararka iyo kor u qaadista qiimaha shillinka Somaliland ee xukuumadda ka soo saaray digreeto Madaxweyne 24,01,2017-ka ayaa ku magacaabay guddi ka kooban wasiirro Xeer illaaliyaha guud ee qaranka,Guddoomiyaha baanka dhexe iyo xisaabiyaha guud.

Waxaa kale oo digreetada Madaxweynaha lagu asteeyay qiimaha lama dhaafaanka ah ee Dollarka oo loo gooyay in aanu dhaafi karin  halka Dollar  1. 7.000 kun oo shillinka Somaliland ah.

Waxaa kale oo ay Xukuumaddu fartay laamah ay qusayso oo dhan in ay ku ilaaliyaan  qiimaha Dollarku in aanu halkaa lagu qiimyeeyay in aanu kor mari karin cid kasta oo dhaafisana ay tahay dambiile ku mautaysan kara ciqaab.

Waxaa kale oo ku jiray go,aamadda Xukuumadda ammaro la faray shirkadaha isgaadhsiinta ee leg adeegga lacagaha la isugu xawilo mibilka ee Zaad iyo E-dahab iyo shirkadaha xawaaladaha iyo ganacsatada qaadka keena.

Waxaanay u dhignayd wareegtada Madaxweynaha Somaliland uu ka soo saaray sicir bararka iyo kor u qaadista qiimaha shillinka Somaliland ee soo baxday dabayaaqadii bishii koobaad ee sanadkan sidan.

Taariikh: – 24/01/2016    WAR-SAXAAFADEED

Madaxweynaha JSL Mudane Axmed Maxamed Silaanyo waxa uu caawa wareegto madaxweyne oo summadeedu tahay JSL/M/WM/222-4504/012017, ka saxeexay Qorshaha Deg-dega ah ee Joojinta Sicir-bararka dalka.

Madaxweynuhu:

Ku:      Wasiirka Wasaaradda Maaliyadda                                                                                 Hargeysa

Ku:      Wasiirka Wasaaradda Arrimaha Gudaha                                                          Hargeysa

Ku:      Wasiirka Wasaaradda Madaxtooyada                                                               Hargeysa

Ku:      Wasiirka Wasaaradda Ganacsiga                                                                     Hargeysa

Ku:      Xeer Ilaaliyaha Guud ee Qaranka                                                                      Hargeysa

Ku:      Guddoomiyaha Baanka Dhexe ee JSL                                                              Hargeysa

Ku:      Xisaabiyaha Guud ee Qaranka                                                                           Hargeysa

Og:      Dhammaan Guddoomiyeyaasha Gobollada iyo Degmooyinka Dalka               Fadhiyadooda

Og:      Dhammaan Agaasimeyaasha Guud ee Dawladda                                           Hargeysa

Og:      Dhammaan Taliyeyaasha Ciidammada Qaranka                                                               Fadhiyadooda

Og:      Guddoomiyeyaasha Ha’yadaha Dawladda                                                                   Hargeysa

Og:      Guddoomiyaha Maxkamadda Sare                                                                     Hargeysa

Og:      Shir-guddoonka Golaha Wakiilladda JSL                                                           Hargeysa

Og:      Shir-guddoonka Golaha Guurtida JSL                                                                Hargeysa

Og:      Madaxweyne ku-xigeenka JSL                                                                           Hargeysa

Ujeeddo:       Qorshaha Deg-dega ah ee Joojinta Sicir-bararka

Mudanayaal,

Tix-raac Go’aankii Golaha Wasiirrada ee tirsigiisu yahay Lr. 212aad kuna taariikhaysnaa 24/01/2017, kaasoo lagaga dooday laguna falanqeeyey daraasaad qoto dheer oo ay soo bandhigeen Guddidii aan u xil saaray qiima dhaca Shilinka Somaliland. Gabagabadii Kal Fadhigaa Aan Caadiga Ahayn, waxay dhamman xubnaha Golaha Wasiirradu ku ansixiyeen kuna taageereen in la qaado tallaabooyinkan deg-dega ah ee lagaga hor tagayo sicir-baraka iyo qiima dhaca Shilinka Somaliland.

Haddaba, waxaan halkan idiinku soo gudbinayaa qodobadii ay Golaha Wasiirradu ansixiyeen, kuwaas oo ah qorshaha deg-dega ah ee joojinta sicir-bararka, waana sidan:

  • Adkaynta iyo xoojinta xidhiidhka wada shaqayneed ee hay’adaha ay sida tooska ah arrintani u khusayso oo kala ah:
  • Baanka Dhexe ee JSL
  • Wasaaradda Maaliyadda
  • Wasaaradda Ganacsiga
  • In la joojiyo kharashaadka dawladda (Government Expenditure) ee lagu bixiyo lacagta adag ee Doolar-ka ah, marka laga reebo Raashinka Ciidammada, Wakiillada Dibedda ee JSL, Safarrada Dibedda ee Madaxda Dawladda iyo kharashka hawada sare ee TV-ga Qaranka.
  • In Wasaaradda Maaliyaddu iyo Baanka Dhexe ay abuuraan guddi laba geesood ah oo ka kooban afar xubnood oo kala ah:
  • Wasiirka Wasaaradda Maaliyadda
  • Guddoomiyaha Baanka Dhexe ee JSL
  • Agaasimaha Guud  ee  Baanka Dhexe ee JSL
  • Xisaabiyaha Guud ee Qaranka

Guddidaasi waxay si wada jir ah u xaraashi doonaan lacagaha US Dollar-ka ah iyo Shillinka Somaliland, si ay isugu dheeli-tiraan baahida Dollar-ka iyo Shillinka Somaliland, una suurta-geliyaan heer ay is leekaadaan labada baahiyood ee Shillinka iyo Dollar-ka (Demand and Supply Equilibrium).

  • In la joojiyo kharashaadka Dawladda ee ku baxaya Shillinka Somaliland muddada lala dagaalamayo sicir-bararka iyo qiima dhaca Shillinka Somaliland, marka laga reebo Mushaaharka Shaqaalaha, Ciidammada, kharashka hawl socodsiinta iyo gurmadka abaaraha.
  • In shirkadaha waaweyn ee leh bangiyada gaarka ah (Private Banks) sida Dahabshiil Group iyo Telesom Group, ay si rasmi ah u joojiyaan isku beddelka lacagaha qalaad (Foreign Money Exchange), sidoo kale ganacsatada waaweyn ee wax dhoofisa waxna soo dejisa sida Shirkadda Oomaar, Shirkadda Deero iyo IWM,  aanay iyaguna si toos ah iyo si dadban toona uga ganacsan karin isku beddelka lacagaha.
  • In Shirkadaha Telesom iyo Dahabshiil ee leh adeegga Zaad iyo E-Dahab, ay joojiyaan lacagta Dollar-ka ee lagu shubayo telefoonnada gacanta wixii ka yar $100 (Two Digits), kana saaran nidaamkooda Dollar-ka.
  • Si kor loogu qaado isticmaalka Shillinka Somaliland, waa in Shirkadaha Telesom iyo Dahabshiil adeegyadooda Zaad yo E-Dahab ay ka dhigaan ku shubashada iyo ku kaydsiga lacageed mid aan xad lahayn oo Shillinka Somaliland.
  • Maadaama lacagta sharciga ah ee Dalkani leeyahay (Legal Tender) ay tahay Shillinka Somaliland, sida uu dhigayo Xeerka 32aad ee Baanka Dhexe ee JSL, waa in ganacsatada bixisa adeegyada kala duwan (Service Providers) iyo kuwa ka ganacsada alaabta (Purchasing Goods) ay ku saleeyaan iibkooda Shillinka Somaliland, gaar ahaan bixinta kharashyada loo isiticmaalo bishii, sida ajuurada waxbarashada (School Fees), bixinta nalka, biyaha, kirada guryaha, ku shubashada telefoonnada gacanta iyo IWM.
  • In bangiyada gaarka loo leeyahay (Private Banks) ay macaamiishooda u furaan Xisaab Shillinka Somaliland, maadaama ay tahay lacagta sharciga ah ee dalku leeyahay.
  • Waa in la xoojiyaa awoodda Baanka Dhexe ee JSL ee uu siinayo Xeerka Baanka Cutubkiisa 2aadQodobkiisa 4aad.
  • Waa in mustaqbalka fog Baanka Dhexe ee JSL loo abuura rasamaal ballaadhan.
  • Waa in la hakiyo Saddex Biloodka ugu horreya ee soo socda hawlgelinta  shaqaalaha iyo ciidammada cusub ee ku jira Miisaaniyadda sannadka 2017-ka.
  • Isticmaal la’aanta lacagta qaranku waa dembi. Sidaa darteed, waa waajib Qaran in dhammaan muwaadiniinta iyo shisheeyaha ku nool Jamhuuriyadda Somaliland, ay si rasmi ah u adeegsadaan, waxna ku iibinyaan waxna ku iibsadaan cumladda dalka. Cid kasta oo ka hortimaadda dhaqangalkeeda iyo isticmaalkeeda, waxaa laga qaadayaa tallaabo adag oo sharciga waafaqsan.
  • Waxaa reebban in shaqaale weynaha dawladda, ciidammada iyo madaxda kala duwan ee qaranku ay ku beddelaan mushaharkooda lacagta Dollar-ka. Sidoo kale, waxaa reebban in sarriflyaashu wax ku beddelaan ama lacagaha qalaad ku sarrifaan Baanka Dhexe iyo Laamaha Gobollada, ama agagaarkooda.
  • Waxaa la mamnuucay in aanu sarrifka Dollar-ku dhaafi karin SL.SH/=7,000 (Toddoba Kun oo Somaliland Shillings).
  • In la dhiso kalsoonida Baanka Dhexe ee shacbiga iyo ganacsatada, si taa loo meelmariyo, waa in dib u habayn lagu sameeyo Guddida Agaasinka Baanka Dhexe ee JSL (Board of Directors).
  • In la hubiyo nidaamka iyo qaabka ay wax u sarrfitaan Wakiillada iyo ganacsatada ka xoogsada Jaadka.

Haddaba, maadaama loo baahan yahay in si deg-dega loo hirgeliyo qorshahan, waxaan hirgelinta iyo dabagalka hawshan u magaacabay masuuliyiintan soo socda:

  • Guddoomiyaha Baanka Dhexe ee JSL.
  • Wasiirka Wasaaradda Maaliyadda.
  • Wasiirka Wasaaradda Madaxtooyada.
  • Wasiirka Wasaaradda Arrimaha Gudaha.
  • Wasiirka Wasaaradda Ganacsiga iyo Maalgashiga Caalamiga ah.
  • Xeer Ilaaliyaha Guud ee Qaranka.

Ugu dambayn, waxaan farayaa dhammaan masuuliinta ay warqaddani sida tooska ah iyo sida dadbanba ugu socoto, in ay meelmariyaan, fuliyaanna go’aamadan ka soo baxay Golaha Wasiirrada JSL, isla markaana ay sharciga la tiigsadaan cid kasta oo ka hor-timaadda dhagan-galkooda.

Allaa Mahad Leh,

Axmed Maxamed Silanyo

Madaxweynaha Jamhuuriyadda Somaliland”

Haddaba maxaa  is bedelay oo  ka hir galay amma fuli waayay tan iyo markii ay soo baxday wareegtada Madaxweyne Siilaanyo bilawgii sanadkan.

Wareegtada Madaxweynaha,ayaa soo baxday xilli uu halka Dollar gaadhay inta u dhaxaysa 8.300 illaa 8.500 oo shliilnka Somaliland ah.

Isla markii uu soo baxay go,aanka Madaxwweynaha Somaliland waxaa is bedelay qiimaha gacanta hore ee Dollarka lagu kala iibsanayay oo noqday saacado gudahood intii loo asteeyay oo ahayd 7.000 oo shillin waxaana si bedel uu ku yimi qiimaha maceesha oo ay ka dhacday lacag waxoogaa ahi marka lagu iibsanayo shillinka Somaliland.

Laakiin waxaan is bedel marnaba aanu ku iman oo suuq madaw noqday qiimaha Dollarka ee gacanta dambe taasoo ah marka qofku uu sito Somaliland shillin ee uu doonayo in uu Dollar iibsado oo maalin kasta kor u sii kacayay isla markaana maalmo badan aanay jirinba cid Dollar dib u sii iibinaysay oo si cad looga helayay sababo la xidhiidha qor u kaca qiimaha gacanta dambe ayaana loo aanaynayay in uu sabab u yahay suuqa madaw.

Mid ka mid ah sarrifleyaasha Suuqa Hargaysa oo ka gaabsaday in magiciisa la shaaciyo oo aanu wax ka waydiinay sabata uu kor ugu kacayo qiimaha dollarku ayaa ku jawaabay  “Dollarka anagu ma goyno dawladduna qiimo uma jari karto iyadoo aan dabooli karin baahida dollarka dibedda u baxaya maalin kasta.”

Dhinaca kale waxaanu wax ka waydiinay mid ka mid ah dukaanleyaasha caasimadda Hargeaysa oo isna sidan kooban uga hadlay. “Maceeshadu intii ay Dollarka ku ahayd ayay maraysa laakiin shillinkii Somaliland ayaa hoos u dhacay sababtuna waa Dollar la,aan”

Waxaa kale oo soo baxday  baahi dollar oo dalka ka jirta oo ah mid maalinle ah taasoo ah lacagta Dollarka ee lagu diro amma ku baxda qaadka oo maalin kasta ay qaadleyaashu u baahan yihiin in ay helaan oo ay Itoobiya  qaadka kaga soo iibsadaan oo aan Somaliland soo galin ka dib markii  ay meesha ka baxday lacagtii Dollarka ahayd ee ka soo xeroon jirtay sayladaha Xoolaha ee  magaalooyinka dalka tan iyo markii uu dalka Sucuudigu joojiyay xoolaga Soomaalida.

Waxaanay taasi meesha ka saartay in  lacag Dollar ah oo maalinle ahi in ay Somaliland dibadda ka soo gasho iyadoo ay taalli baahida Dollar ee Shirkadaha qaadku habeen kasta u baahan yihiin.

Waxaanay taasi sababtay in qaadleyaashu noqdaan kuwo ku qasban ina y Dollar helaan habeen kastana waxay u baahan yihiin boqolaal kun oo Dollar waana sababta qiimaha Dollarku u noqday mid saacad kasta kor u sii kaca.

Waxaanay ku doodayaan dadka arrintan aad uga hadlayaa in aanay dawladdu qiime u goyn karn sarrifka Dollarka illaa ay dabooli karto  baahida Dollar ee ay u baahan yihiin qaadleyaashu oo maalinle ah inta ay baahida Dollar yaraantu jirtana in uu sarifku sidan u kacsanaan doono.

Waxaa kale oo ay dadka arrimaha dhaqaalaha faaqidaa ay Xukuumadda ku dhaliilayaan in lacagtii  dalka ay ku soo koobtay sadex noodh oo kaliya oo kala ah 500.1000 iyo 5000 kun taasina ay meesha ka saarat isticmaalkii noodhadh badan oo Somaliland shillin ah taasina ay noqotay wax ka maqan dhaqaalaha dalka isla markaana qayb ka ah sicir bararka.

Waxaa kale oo dadku ay ku dhaliilayaan shirkadaha qaadku in ay sabab u yi9hiin qiimo ridka shillinka Somaliland ka dib  markii ay ka guureen in ay lacagta qaadka ku bixiyaan lacagta dalka Itoobiya ee Berta ah ee ay wax kusoo iibsadeen Dollar,dooneena in ay Dollar habeen kasta helaan qiime kstana ay ku iibsadaan oo ay suuqa sarrifka iyagu habeenkii ku tartamaan.

Haddaba waxaa Xukuumadda looga  baahan yahay in ay si cilmiyaysan uga hawl gasho lacagta qaadka lagu kala iibsado maalintii ee dib suuqa habeenkii loogu tartamo laguna kiciyo qiimaha Dollarka iyadoo shirkadaha qaadku ay yihiin cidda ugu horraysa ee  baahida Doolarku ay hayso isla markaana suuqyada ku soo daysa lacagta ugu badan ee Shillin Somaliland ah ee Dollarka lagu doonayo.

Tifaftiraha Xogsoormedia.com

Faysal Xiis Weerar (Afgaab)

aftahaninc@gmail.com

Aftahannews.com

Hargeysa/Somaliland.